Sự trỗi dậy của Trung Quốc như một siêu cường kinh tế đã trở thành một trong những câu chuyện nổi bật nhất của thế kỷ 21. Bài viết này, dựa trên phân tích của Richard Baldwin và dữ liệu từ cơ sở dữ liệu TiVA của OECD, sẽ đi sâu vào hành trình vươn lên vị thế siêu cường chế tạo của Trung Quốc, phân tích tác động của nó đối với chuỗi cung ứng toàn cầu và đánh giá cán cân thương mại của Trung Quốc dưới góc nhìn quốc tế.
Sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực chế tạo không còn là một hiện tượng mới, nhưng mức độ ảnh hưởng của nó vẫn chưa được nhận thức đầy đủ. Năm 2020, sản lượng chế tạo của Trung Quốc vượt xa tổng sản lượng của chín quốc gia tiếp theo cộng lại, một vị thế độc tôn mà chưa quốc gia nào đạt được kể từ khi Mỹ soán ngôi Anh trước Thế chiến I. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý là tốc độ phát triển chóng mặt của Trung Quốc, chỉ mất khoảng 20 năm để đạt được vị trí dẫn đầu, so với hơn một thế kỷ của Mỹ.
Bức tranh toàn cảnh về ngành chế tạo toàn cầu
Phân tích dữ liệu từ cơ sở dữ liệu TiVA của OECD cho thấy Trung Quốc chiếm khoảng 35% tổng sản lượng chế tạo toàn cầu vào năm 2020, gấp ba lần Mỹ và bỏ xa các cường quốc kinh tế khác như Nhật Bản và Đức. Sự chênh lệch này còn rõ ràng hơn khi xét về tổng sản lượng so với giá trị gia tăng, do Trung Quốc tập trung vào các ngành sử dụng nhiều đầu vào trung gian như điện tử.
Tỷ trọng ngành chế tạo toàn cầu, năm 2020, tính trên tổng sản lượng
Sự vươn lên mạnh mẽ của Trung Quốc bắt đầu từ những năm 1990, vượt qua Đức, Nhật Bản và cuối cùng là Mỹ vào năm 2008. Kể từ đó, tỷ trọng toàn cầu của Trung Quốc đã tăng gấp đôi, trong khi tỷ trọng của Mỹ giảm.
Sự trỗi dậy thần tốc của Trung Quốc trong lĩnh vực chế tạo, 1995-2020, tính trên tổng sản lượng toàn cầu
Mặc dù tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc đã chậm lại trong những năm gần đây, vị thế thống trị của nước này vẫn không thể phủ nhận. Điều này đặt ra câu hỏi về sự phụ thuộc của các nền kinh tế khác vào Trung Quốc và khả năng phân tách chuỗi cung ứng.
Sự phụ thuộc lẫn nhau và bất cân xứng
Phân tích về chỉ số Phụ thuộc Chế tạo Nước ngoài (FPEM) cho thấy Mỹ phụ thuộc vào hoạt động chế tạo của Trung Quốc nhiều hơn so với chiều ngược lại. Năm 2020, mức độ phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc cao gấp ba lần so với chiều ngược lại. Điều này phản ánh quy mô khổng lồ của ngành chế tạo Trung Quốc và sự tích hợp sâu rộng của nó vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
FPEM và FPEX song phương giữa Trung Quốc và Mỹ, 1995-2020
Tuy nhiên, xét về chỉ số Phụ thuộc Chế tạo Nước ngoài: Bên xuất khẩu (FPEX), Trung Quốc lại phụ thuộc nhiều hơn vào thị trường Mỹ, mặc dù sự phụ thuộc này đã giảm đáng kể so với những năm 2000. Sự bất cân xứng này đặt ra thách thức cho các chính sách phân tách kinh tế, cho thấy quá trình này sẽ khó khăn, tốn kém và gây gián đoạn.
Cán cân thương mại và chuyển đổi cơ cấu
Trung Quốc là nước xuất khẩu ròng các mặt hàng chế tạo và nhập khẩu ròng các sản phẩm khác như nông sản, nhiên liệu và dịch vụ. Sự mất cân bằng này phản ánh chiến lược phát triển kinh tế của Trung Quốc, tập trung vào sản xuất và xuất khẩu.
Xuất khẩu ròng theo ngành, Trung Quốc, 1995-2020
Đáng chú ý là sự chuyển đổi cơ cấu trong xuất khẩu của Trung Quốc. Từ một quốc gia chuyên sản xuất hàng dệt may, Trung Quốc đã chuyển sang các lĩnh vực công nghiệp phức tạp hơn như điện tử, kim loại và hóa chất.
Thương mại hàng hóa trung gian và hàng hóa cuối cùng, Trung Quốc, 1995-2020
Giỏ hàng xuất khẩu của Trung Quốc, 1995 so với 2020
Toàn cầu hóa và thị trường nội địa
Mặc dù từng phụ thuộc mạnh vào xuất khẩu, tỷ lệ toàn cầu hóa của Trung Quốc (GGR) đã giảm dần kể từ năm 2004. Điều này cho thấy thị trường nội địa ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Trung Quốc.
Tăng trưởng chế tạo của Trung Quốc và tỷ lệ toàn cầu hóa tổng thể (GGR)
Kết luận và dự báo
Sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực chế tạo là một thực tế không thể phủ nhận. Nền tảng công nghiệp vững chắc và quy mô thị trường nội địa rộng lớn giúp Trung Quốc có lợi thế cạnh tranh đáng kể. Tuy nhiên, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa Trung Quốc và các nền kinh tế lớn khác cũng đặt ra thách thức cho các chính sách phân tách. Trong tương lai, sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và các cường quốc công nghiệp khác sẽ tiếp tục diễn ra, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao. Việc cân bằng giữa hợp tác và cạnh tranh sẽ là chìa khóa cho sự ổn định và phát triển của nền kinh tế toàn cầu.
Tài liệu tham khảo
- Baldwin, R, R Freeman và A Theodorakopoulos (2022), “Horses for Courses: Measuring Foreign Supply Chain Exposure”, Tài liệu làm việc của NBER w31820.
- Baldwin, R, R Freeman và A Theodorakopoulos (2023), “Hidden Exposure: Measuring Us Supply Chain Reliance”, Tài liệu làm việc của NBER w31820 (sắp xuất bản trong Tài liệu Brookings về Hoạt động Kinh tế).
- Felbermayr, G, H Mahlkow và A Sandkamp (2023), “Cutting through the value chain: the long-run effects of decoupling the East from the West”, Empirica 50: 75–108.
- Góes, C và E Bekkers (2022), “The impact of geopolitical conflicts on trade, growth, and innovation”, Tài liệu làm việc của Nhân viên WTO ERSD-2022-09.
- Ranganathan, T C A (2023), “What really made China the manufacturing superpower?”, Deccan Herald.
- Upadhyaya, Y (2023), “How did China become a manufacturing superpower?”, Medium.
- Wang, T (2023), Making Sense of the Chinese Economy, Routledge.
- Ngân hàng Thế giới và Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa của Quốc vụ viện Trung Quốc (2013), “China 2030: Building a Modern, Harmonious, and Creative Society”, Ngân hàng Thế giới, No. 12925.
