Ngành đóng tàu toàn cầu, một lĩnh vực then chốt trong thương mại quốc tế, đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc. Sự thống trị ngày càng tăng của Bắc Kinh trong lĩnh vực này không chỉ phản ánh tham vọng kinh tế mà còn cho thấy chiến lược dài hạn của Trung Quốc trong việc định hình lại trật tự toàn cầu. Bài viết này sẽ phân tích sâu sắc chiến lược của Trung Quốc trong ngành đóng tàu, từ đó đánh giá tác động của nó đối với các nền kinh tế khác và dự báo xu hướng tương lai.
Cuộc Chạy Đua Quyền Lực Trên Biển
Thương mại hàng hải chiếm khoảng 80% thương mại toàn cầu, và Trung Quốc đang nhanh chóng khẳng định vị thế thống trị trong lĩnh vực này. Trong khi các nhà máy đóng tàu của Mỹ chỉ sản xuất chưa đến 1% số tàu chở hàng đi biển toàn cầu, Trung Quốc đã vươn lên sản xuất hơn một nửa số tàu trên thế giới mỗi năm, tăng từ mức chỉ 12% hai thập kỷ trước. Sự chênh lệch này đã khiến chính quyền Biden mở cuộc điều tra về hoạt động đóng tàu của Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại về cạnh tranh không công bằng và căng thẳng thương mại toàn cầu.
Hình ảnh: Nhà máy đóng tàu ở Trung Quốc. Nguồn ảnh: Nghiên cứu Quốc tế
Chiến lược của Trung Quốc trong ngành đóng tàu phản ánh cách tiếp cận tổng thể của họ trong nhiều lĩnh vực công nghiệp khác, đặc biệt là những lĩnh vực được xác định trong chính sách “Made in China 2025”. Bắc Kinh tập trung vào sản xuất hàng loạt với giá rẻ, tận dụng nguồn lực tài chính dồi dào từ nhà nước để loại bỏ đối thủ cạnh tranh và giành thị phần toàn cầu. Các công ty đóng tàu Trung Quốc được hưởng lợi từ các khoản trợ cấp khổng lồ và tín dụng chi phí thấp, cho phép họ xây dựng năng lực sản xuất vượt trội mà không quá quan tâm đến lợi nhuận ngắn hạn.
Xây Dựng Chuỗi Cung Ứng Độc Lập
Trung Quốc không chỉ tập trung vào sản xuất mà còn tích cực xây dựng chuỗi cung ứng độc lập, giảm thiểu sự phụ thuộc vào phương Tây. Đây là một phần trong chiến lược giảm thiểu rủi ro của Bắc Kinh, đặc biệt là trước nguy cơ bị trừng phạt kinh tế. Trong lĩnh vực đóng tàu, Trung Quốc đã đạt được mức độ tự cung tự cấp đáng kể về nguyên vật liệu, như thép, và thiết bị hỗ trợ, như container vận chuyển và cần cẩu dỡ hàng. Sự kiểm soát này trải dài đến cả lĩnh vực tài chính đóng tàu, với Ngân hàng Xuất-Nhập khẩu Trung Quốc và Ngân hàng Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong tài chính vận tải biển toàn cầu.
Mối Liên Kết Giữa Dân Sự Và Quân Sự
Ngành đóng tàu cũng có ý nghĩa chiến lược quan trọng đối với an ninh quốc gia của Trung Quốc. Tập đoàn Đóng tàu Nhà nước Trung Quốc (CSSC), vừa là nhà sản xuất tàu chở hàng hàng đầu thế giới, vừa là nhà cung cấp tàu chiến chính cho Hải quân Trung Quốc. Sự kết hợp này đặt ra nhiều câu hỏi về rủi ro an ninh cho các đối tác phương Tây của CSSC, cũng như khả năng Trung Quốc chuyển đổi nhanh chóng năng lực đóng tàu dân sự sang phục vụ mục đích quân sự trong trường hợp xảy ra xung đột.
Thông Tin Tình Báo Và Thiết Lập Tiêu Chuẩn
Bên cạnh sản xuất, Trung Quốc còn nhắm đến việc thu thập thông tin tình báo và thiết lập các tiêu chuẩn kỹ thuật trong ngành vận tải biển. Phần mềm Logink, một công cụ theo dõi hàng hóa toàn cầu do Trung Quốc phát triển, đã được triển khai tại nhiều cảng lớn trên thế giới. Mặc dù được cung cấp miễn phí, Logink lại dấy lên lo ngại về khả năng thu thập thông tin thương mại nhạy cảm và thông tin quân sự. Hơn nữa, sự phổ biến của Logink có thể giúp Trung Quốc thiết lập các tiêu chuẩn kỹ thuật trong lĩnh vực hậu cần, tạo ra rào cản cho các đối thủ cạnh tranh.
Hình ảnh: Tàu sân bay USS Gerald R. Ford đang di chuyển trên biển. Nguồn ảnh: U.S. Navy
Thách Thức Cho Phương Tây
Sự trỗi dậy của Trung Quốc trong ngành đóng tàu đặt ra nhiều thách thức cho các nền kinh tế phương Tây. Việc hợp tác giữa các đồng minh để đối phó với sự cạnh tranh từ Trung Quốc gặp nhiều khó khăn do sự cạnh tranh kinh tế giữa các nước phương Tây. Thuyết phục các hãng vận tải biển toàn cầu ngừng mua tàu giá rẻ của Trung Quốc cũng là một bài toán nan giải.
Kết luận và Dự Báo
Sự thống trị của Trung Quốc trong ngành đóng tàu chỉ là một phần trong chiến lược dài hạn của Bắc Kinh nhằm giành lợi thế trong các lĩnh vực công nghiệp quan trọng. Xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục trong tương lai, với việc Trung Quốc mở rộng tầm ảnh hưởng sang các lĩnh vực khác như máy bay và đường sắt. Các nền kinh tế phương Tây cần nhận thức rõ về chiến lược này và xây dựng các biện pháp ứng phó phù hợp để bảo vệ lợi ích của mình. Sự cạnh tranh trong ngành đóng tàu không chỉ là cuộc đua kinh tế mà còn là cuộc chiến địa chính trị, với những tác động sâu rộng đến trật tự toàn cầu.
Tài liệu tham khảo
- Demarais, A. (2024, April 19). Forget About Chips – China Is Coming for Ships. Foreign Policy.
