Hà Nội buổi trưa hè oi ả, thành phố như chìm vào giấc ngủ. Trên ban công, giữa không gian ngái ngủ, tiếng rao hàng của người bán rong vang lên đều đều. Từ đây, có thể nhìn thấy lũ trẻ con đánh bạc bằng những đồng xu lẻ. Một vị khách, một trí thức Việt Nam, nhận xét: “Chúng tôi là những con bạc kinh niên, ngoại trừ trong chính trị, chúng tôi muốn những gì chắc chắn”. Câu nói ấy như một lời tiên tri về vận mệnh bấp bênh của Đông Dương lúc bấy giờ – năm 1950, khi cuộc chiến tranh Đông Dương bước sang năm thứ năm, và bóng ma của chủ nghĩa cộng sản đang bao trùm lên toàn bán đảo.
Bài viết này, dựa trên phân tích của nhà báo Andre Laguerre trên tạp chí LIFE số ra ngày 28/8/1950, sẽ đưa chúng ta trở về thời khắc lịch sử đầy biến động ấy, để hiểu rõ hơn về cuộc chiến tranh khốc liệt, về những toan tính chính trị phức tạp và số phận của hàng triệu con người bị cuốn vào vòng xoáy lịch sử.
Lá Chắn Mong Manh Trước Làn Sóng Đỏ
Đông Dương năm 1950 là chiến trường của ba cuộc chiến tranh đan xen. Đầu tiên là cuộc chiến chống lại lực lượng cộng sản Việt Minh do Hồ Chí Minh lãnh đạo. Thứ hai là nguy cơ tiềm ẩn từ một cuộc xâm lược của Trung Quốc. Cuối cùng, và cũng là cuộc chiến cam go nhất, chính là cuộc chiến chính trị – một cuộc chiến mà phương Tây cần phải thắng để đảm bảo một chiến thắng chung cuộc.
Binh lính Pháp từ Maroc sang đang tiến công qua một lùm cây trên lãnh thổ Việt Minh, người lính ở bên trái trong hình đã kiếm được mấy quả trứng để bổ sung vào khẩu phần binh sĩ.
Gánh nặng chống lại làn sóng đỏ lúc này đặt lên vai 150.000 quân viễn chinh Pháp. Bất chấp những chỉ trích về quá khứ thực dân, không thể phủ nhận rằng quân đội Pháp là lực lượng duy nhất ngăn chặn Đông Dương rơi vào tay cộng sản, bảo vệ cho cả Burma, Thái Lan và Indonesia.
Quân đội Pháp ở Đông Dương là tập hợp của những binh sĩ tinh nhuệ, dũng cảm, quen thuộc với chiến tranh du kích. Họ chiến đấu trong điều kiện khắc nghiệt, đối mặt với kẻ thù tinh quái và nguy hiểm.
Tư lệnh của Pháp ở Đông Dương là Tướng Carpentier, một quân nhân kì cựu của các chiến dịch tại Phi châu.
Dưới sự chỉ huy của Tướng Marcel Carpentier, quân Pháp áp dụng chiến lược “Đông Dương hữu dụng”, kiểm soát các vùng đồng bằng phì nhiêu, các thành phố lớn và các tiền đồn chiến lược. Mặc dù vậy, lực lượng Việt Minh với 80.000 quân chính quy và 100.000 quân du kích vẫn là một đối thủ đáng gờm. Được huấn luyện bài bản, tinh thần chiến đấu cao, am hiểu địa hình, Việt Minh đã gây ra nhiều tổn thất cho quân đội Pháp.
Phân bố quyền lực được thể hiện bằng các vùng tô đậm (màu đen: Việt Minh kiểm soát; màu xám: vùng tranh chấp; màu xám nhạt: Pháp kiểm soát). Cộng sản Trung Quốc có thể xâm lược Việt Nam thông qua các tỉnh Vân Nam hoặc Quảng Tây.
Bóng Ma Từ Phương Bắc và Cái Bắt Tay Của Hai Người Khổng Lồ
Nguy cơ từ Trung Quốc cộng sản ngày càng hiện hữu. Sự hậu thuẫn của Trung Quốc cho Việt Minh không còn là bí mật. Vũ khí, đạn dược, cố vấn quân sự được chuyển đến Việt Minh ngày càng nhiều. Các trại huấn luyện được thành lập trên lãnh thổ Trung Quốc, chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh quy mô lớn.
Lãnh tụ Việt Minh Hồ Chí Minh, 60 tuổi, từng được đào tạo ở Mát-xcơ-va, vẫn duy trì liên hệ gần gũi với Kremlin.
Tuy nhiên, liệu Trung Quốc có mạo hiểm tiến hành một cuộc xâm lược toàn diện? Một mặt, hành động quân sự sẽ đẩy Mát-xcơ-va đến gần hơn với Đệ tam Thế chiến, đồng thời vạch trần bản chất bành trướng của chủ nghĩa cộng sản. Mặt khác, tình hình bất ổn ở Đông Nam Á có thể là cái cớ để Trung Quốc ra tay.
Ván Bài Chính Trị: Giữa Lòng Tin Mong Manh và Nỗi Lo Sụp Đổ
Bên cạnh cuộc chiến quân sự, cuộc chiến chính trị cũng diễn ra không kém phần quyết liệt. Phương Tây, đại diện là Pháp, phải đối mặt với một đối thủ chính trị được tổ chức bài bản – nhà nước cộng sản Việt Nam do Hồ Chí Minh lãnh đạo.
Những người lính công giáo trong hình chiến đấu chống lại quân cộng sản Việt Minh, nhưng họ không thuộc quân đội Việt Nam.
Pháp, trong nỗ lực níu kéo thuộc địa, đã ký kết hiệp ước với Bảo Đại, trao cho Việt Nam một vị thế “tự trị” trong Liên hiệp Pháp. Tuy nhiên, sự thiếu linh hoạt của Pháp và tâm lý bài Pháp trong giới trí thức Việt Nam đã khiến cho nỗ lực này trở nên vô vọng.
Hoàng đế Bảo Đại, từng là một tay chơi ở châu Âu, được trọng vọng trong vai trò Quốc trưởng.
Chính phủ Việt Nam non trẻ, đứng đầu là Hoàng đế Bảo Đại, phải đối mặt với vô vàn khó khăn: bộ máy quan liêu, tham nhũng, thiếu hụt ngân sách, thiếu chính sách xã hội hiệu quả.
Quan Thủ hiến Bắc phần Nguyễn Hữu Trí là người ủng hộ Bảo Đại, ông cai quản các tỉnh trọng yếu trên biên giới với Trung Quốc.
Giới trí thức Việt Nam, tuy được giáo dục theo văn hóa Pháp, lại mang tâm lý bài Pháp, hoài nghi về khả năng lãnh đạo của chính phủ và hoang mang trước viễn cảnh cộng sản.
Những người lính Cao Đài cũng chiến đấu chống cộng sản. Trong hình, họ đang duyệt binh trước đền thờ, người đứng đầu phía trước là giáo chủ.
Trong bối cảnh đó, các phong trào dân tộc chủ nghĩa, như các nhóm Công giáo, Cao Đài, Hòa Hảo, nổi lên như một lực lượng chống cộng đáng kể, nhưng chưa đủ mạnh để tạo ra sự thay đổi.
