Tháng 4/1975, bóng đêm của lịch sử bao trùm lên Sài Gòn. Nguyễn Văn Thiệu, người nắm giữ vận mệnh miền Nam suốt một thập kỷ, bất ngờ rời bỏ Dinh Độc Lập trong sự cay đắng và tủi nhục. Giữa cơn lốc lịch sử, Phó Tổng thống Trần Văn Hương, vị học giả già yếu, phải gánh vác trọng trách nặng nề. Tình hình càng thêm rối ren khi Dương Văn Minh, vị tướng được Bắc Việt chấp nhận đàm phán, cũng tham gia vào vòng xoáy quyền lực.
Kịch bản sụp đổ được báo trước
Trong Dinh Độc Lập, hai người đàn ông nắm giữ vận mệnh đất nước lại chẳng thể tìm được tiếng nói chung. Ông Minh khao khát chiếc ghế Tổng thống, trong khi ông Hương, với ánh nhìn mỏi mệt sau cặp kính lão, nhất quyết không chịu nhượng bộ. Sự chia rẽ nội bộ trở thành liều thuốc độc đẩy nhanh tiến trình sụp đổ của chính quyền Sài Gòn. Trong khi đó, 140.000 quân Bắc Việt như lưỡi hái tử thần đang từng ngày siết chặt vòng vây quanh thủ đô.
Quân đội Bắc Việt tiến vào giải phóng Sài Gòn, tháng 04/1975. Ảnh: Derek Mckendry
Bắc Việt, với chiến lược “mèo vờn chuột”, thản nhiên theo dõi “vũ điệu của những con rối” diễn ra tại Sài Gòn. Họ yêu cầu xóa bỏ hiến pháp và đưa ra yêu sách phải có một chính phủ mới để đàm phán. Dương Văn Minh, cái tên còn sót lại sau quá trình thanh trừng của Hà Nội, nổi lên như một lựa chọn tất yếu.
Sự hỗn loạn len lỏi từ đỉnh cao quyền lực xuống từng con phố, từng ngõ hẻm Sài Gòn. Giới thượng lưu cuống cuồng tìm đường tháo chạy với những vali đầy ắp tiền bạc. Người dân nghèo, trong nỗi hoang mang tột độ, cầu mong một phép màu.
Nỗi đau của một vị tướng
Nguyễn Văn Thiệu tuyên bố từ chức. Ảnh: AP
Ít ai ngờ rằng, bi kịch của Sài Gòn lại bắt đầu từ chính quyết định từ chức của Nguyễn Văn Thiệu. Vị tướng từng thề “sống chết với thủ đô” cuối cùng đã gục ngã trước sức ép của lịch sử.
Trong những ngày cuối cùng tại Dinh Độc Lập, ông Thiệu như con thú bị dồn vào đường cùng. Bị chính người dân nguyền rủa, bị đồng minh bỏ rơi, ông trút mọi cay đắng lên đầu nước Mỹ – kẻ đã từng hứa hẹn sẽ bảo vệ miền Nam đến cùng.
Lý do khiến ông Thiệu thay đổi quyết định lại đến từ một sự kiện đầy tính biểu tượng. Khi quân Bắc Việt tràn xuống Phan Rang, quê hương ông Thiệu, những người lính mà ông gửi gắm niềm tin đã đào xới mồ mả tổ tiên ông. Đối với một người Á Đông coi trọng chữ hiếu như ông Thiệu, đây là sự sỉ nhục không thể nào tha thứ. Nó như nhát dao chí mạng kết liễu niềm tin cuối cùng của ông vào chế độ mà mình đã dốc lòng gây dựng.
Lời kết cho một chế độ
Đám đông chen nhau trèo vào Đại sứ quán Mỹ tại Sài Gòn cuối tháng 04/1975 để tìm đường tháo chạy. Ảnh: Neal Ulevich-AP
Sự ra đi của Nguyễn Văn Thiệu là dấu chấm hết cho chế độ Việt Nam Cộng hòa. Dù ông Hương và ông Minh có tìm được tiếng nói chung, thì cuộc chiến đã ngã ngũ. Quân đội Sài Gòn, dù được trang bị hiện đại, đã mất đi ý chí chiến đấu. Sự sụp đổ của Sài Gòn lúc này chỉ còn là vấn đề thời gian.
Những ngày cuối cùng của tháng 4/1975, Sài Gòn chìm trong hỗn loạn. Người Mỹ vội vã di tản, bỏ lại sau lưng một thành phố đang run rẩy chờ đợi số phận. Hình ảnh những chiếc trực thăng chật cứng người trên nóc tòa Đại sứ quán Mỹ trở thành biểu tượng cho sự thất bại của Mỹ tại Việt Nam.
Xe tăng quân Giải phóng đánh chiếm Dinh Độc Lập trưa ngày 30/04/1975. Ảnh: Trần Mai Hưởng
Ngày 30/4/1975, lá cờ của quân giải phóng tung bay trên nóc Dinh Độc Lập, kết thúc 20 năm chia cắt đất nước. Cuộc chiến tranh Việt Nam khép lại với chiến thắng thuộc về ý chí kiên cường của dân tộc Việt Nam.
