Bằng Chứng Về Tính Thật Của Phật

Phật Có Tồn Tại Thật Sự Hay Không?

Tỳ Kheo Nguyên Tuệ – Tác giả

Tu nữ Quang Hà – Giọng đọc

Đối với người Phật tử, câu hỏi về sự tồn tại của Phật có thể được xem như một tà kiến, hoặc như một sự phỉ báng đối với Đạo Phật. Họ tin rằng Đức Phật là một con người thực sự, đã sinh ra, đã giác ngộ và đã nhập diệt tại Ấn Độ cách đây hơn 2600 năm. Câu trả lời này đã được mặc định và ít ai có ý kiến trái chiều. Tuy nhiên, chúng ta cần suy nghĩ kỹ và tìm ra câu trả lời hợp lý cho câu hỏi này: có Phật thật không (hay chỉ là truyền thuyết)?

Có Chứng Cớ Gì Cho Tính Thật Của Phật?

Nếu chúng ta muốn sử dụng kinh điển làm chứng cớ cho tính thật của Phật, các trường phái lớn của Phật Giáo như Nam Tông và Bắc Tông lại có những thông tin trái ngược nhau. Bắc Tông ghi nhận rằng Thái tử Tất Đạt Đa xuất gia khi 19 tuổi, tìm đạo trong 5 năm, trải qua khổ hạnh rừng già trong 6 năm, chứng đạo vào năm 31 tuổi, thuyết pháp 49 năm và nhập diệt vào năm 80 tuổi. Ngài sinh vào ngày 8 tháng 4, thành đạo vào ngày 8 tháng 12 và nhập diệt vào ngày (xin lỗi, tôi không nhớ chính xác). Nam Tông ghi nhận rằng Thái tử Tất Đạt Đa xuất gia khi 29 tuổi, tìm đạo trong một thời gian ngắn và trải qua khổ hạnh rừng già trong 6 năm, chứng đạo vào năm 35 tuổi, thuyết pháp 45 năm và nhập diệt vào năm 80 tuổi. Ngày sinh, thành đạo và nhập diệt đều là ngày 15 tháng 4 âm lịch. Cả người Phật tử Bắc Tông và Nam Tông đều tin vào thông tin của mình và bác bỏ thông tin của nhau. Tuy nhiên, nếu ta thực sự khách quan, chúng ta sẽ nhận thấy không thể dùng thông tin của Bắc Tông để bác bỏ thông tin của Nam Tông và ngược lại. Lí do là không tồn tại một người sống vào thời đó, đã chứng kiến, đã thấy, đã nghe để có thể xác nhận thông tin trong kinh điển của Bắc Tông hoặc Nam Tông là đúng hay sai. Dù khảo cổ học đã khai quật một số bia đá được cho là ghi lại những lời dạy của Đức Phật, nhưng đó chỉ là suy luận của ngày nay và không đủ để chứng minh tính thật của Phật. Kinh điển cũng đề cập đến việc Đức Phật không muốn thuyết giảng những điều mà Ngài đã giác ngộ và chỉ thuyết giảng khi có một vị Phạm thiên thưa thỉnh. Tuy nhiên, không thể dùng chi tiết này để khẳng định rằng Thái tử Tất Đạt Đa đã giác ngộ, đã thành Phật và được Phạm thiên thưa thỉnh Ngài thuyết pháp. Vì đó là một chi tiết không hợp lý, vì Phạm thiên cũng chỉ là một người Phàm phu như bao người Phàm phu khác, chưa có hiểu biết về Giác ngộ. Trong kinh điển có đề cập đến Xá Lợi Phất, một vị A La Hán được cho là Đại trí tuệ, nhưng Ngài cũng không biết được tâm Phật, huống chi là Phạm thiên. Vào thời điểm Thái tử Tất Đạt Đa trở thành bậc Chánh Đẳng Giác, tất cả chư thiên và loài người đều là người Phàm phu, nên không ai có thể biết được Thái tử đã Chánh Đẳng Giác và nếu Ngài tuyên bố rằng Ngài đã thành Phật, liệu người Phàm phu có tin, có chấp nhận và có đủ tư cách pháp nhân để công nhận Ngài đã thành Phật hay không?

Vậy nên, kinh điển và các tư liệu lịch sử, công trình khảo cổ học… chưa đủ để khẳng định tính thật của Phật. Đối với người Phật tử đang tu học, câu trả lời hợp lý về sự tồn tại của Phật phải là:

• Tôi tin Phật thật. (Nhấn mạnh là “Tôi tin” chứ không phải “Tôi khẳng định”)

Câu trả lời “Tôi tin Phật thật” cũng có thể chia thành hai trường hợp: Tôi tin với Chánh Kiến và Tôi tin với Tà Kiến. Người tin Phật với Tà Kiến xem Phật là một vị thần linh tối thượng, giáo chủ cõi ta bà, điều khiển cả vũ trụ này, thưởng phạt người làm thiện và làm ác. Phật chứng cho lòng thành của ta và chứng cho mọi việc thiện và việc tu hành của ta, phù hộ ta trong cuộc sống. Người tin Phật thật với Chánh Kiến là sau khi được nghe giảng hoặc nghiên cứu kinh điển, họ có hiểu biết đúng về sự khởi nguyên của nhân duyên. Từ đó, họ hiểu rằng mọi Danh pháp và Sắc pháp đều vô thường, vô chủ vô sở hữu (vô ngã). Họ cũng hiểu rõ về Khổ, Nguyên Nhân Khổ, Khổ Diệt và Con Đường Khổ Diệt. Sau khi có hiểu biết như vậy, họ tiếp tục suy nghĩ về những điều họ đã học và so sánh với những sự thật cuộc đời đang diễn ra. Họ nhận ra rằng nhân loại có hiểu biết về Danh và Sắc, về Khổ Tập Diệt Đạo, nhưng hoàn toàn sai lầm và trái ngược với Giáo pháp mà Đức Thế Tôn đã giác ngộ và thuyết giảng. Họ thấy rằng Giáo Pháp là một điều thực sự vi diệu, chỉ người trí mới có khả năng hiểu và phát sinh Đức tin chân chánh đối với Giáo Pháp. Khi đã có Đức tin chân chánh về Giáo Pháp, họ cũng suy nghĩ và kết luận rằng người thuyết giảng Giáo Pháp này phải là một bậc kỳ diệu, một con người đã giác ngộ. Do đó, Đức tin chân chánh phát sinh, tin rằng Phật thật và là vị đã thuyết giảng Giáo Pháp vi diệu này.

Vậy Phật có thật hay không? Có, Phật thật tồn tại, không phải là một truyền thuyết. Tuy nhiên, chỉ có những người đã giác ngộ và đạt được sự hiện hữu của A La Hán mới có tư cách pháp nhân để khẳng định sự tồn tại của Phật. Từ Đức tin có Phật thật đến tri thức như thực, khẳng định có Phật thật là một quá trình thực hành và chỉ dành cho những người có hiểu biết và trí tuệ đầy đủ, những người đã tu tập Bát Chánh Đạo. Vậy tu tập Bát Chánh Đạo đến mức độ nào mới khẳng định được sự tồn tại của Phật?

• Cho dù người tu học đã thực hành Chánh Niệm về Thân Thọ Tâm Pháp và an trú Chánh Niệm – Tĩnh Giác trong mọi tư thế đi đứng, nằm và ngồi… và nhờ vậy mà an trú Tâm Giải Thoát gần suốt cả thời gian trong ngày và đêm, vẫn chưa thể khẳng định có Phật thật.

• Cho dù người đó an trú Chánh Định một cách dễ dàng, không mệt mỏi, tức là “tuỳ theo ý muốn, từ bỏ dục vọng, từ bỏ những điều không tốt và chứng minh trong thiền, với tâm huyết có tầm, có tứ. Từ bỏ tâm huyết có tầm có tứ và chứng minh trong thiền, với tâm lặng tịnh nhất. Từ bỏ niềm hỷ lạc và tư duy tưởng tượng, chứng minh và trú tịch thiền, với tâm thanh tịnh nhờ từ bỏ”, vẫn chưa thể khẳng định có Phật thật.

• Nhờ có Chánh Niệm và Chánh Định như vậy, Chánh Kiến sẽ phát triển, và khi thấy, nghe và cảm nhận những đối tượng của thực tại, Trí Tuệ sẽ hiểu biết thực sự rằng những đối tượng đó chỉ là “cảm thọ” do căn trần tương tác mà phát sinh. Chúng vô thường, vô chủ và vô sở hữu (vô ngã). Chúng có vị ngọt, có sự nguy hiểm và sự tạm thời. (Hay nói cách khác, hiểu biết thực sự về Khổ, Nguyên Nhân Khổ, Khổ Diệt và Con Đường Khổ Diệt). Nhờ Chánh Kiến, người tu học có thể an trú trong Tuệ Giải Thoát suốt phần lớn thời gian trong ngày, mặc dù vẫn chưa thể khẳng định có Phật thật.

• Chỉ khi cả ba yếu tố quan trọng và cốt lõi của Bát Chánh Đạo là Chánh Niệm, Chánh Định và Chánh Kiến được phát triển đến mức hoàn hảo, một sự “đột chuyển thâm sâu trong tâm thức” xảy ra. Lúc đó, lượng thông tin sáng tỏ sẽ xoá bỏ thông tin mơ hồ trong tâm thức. Tại thời điểm này, Chánh Trí sẽ khởi lên và người tu học sẽ tự mình hiểu biết đúng sự thật: “Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, những việc cần làm đã làm xong, không còn trở lại thế gian này nữa”. Chỉ khi đạt tới trạng thái này, người tu học mới tự thấy và tự biết rằng Phật thật tồn tại. Vì tại thời điểm đột chuyển đó, không cần một thầy tổ hay vị Phật nào giúp đỡ hay xác nhận, mà người tu học tự mình nhận thức được về Vô Thường, về Khổ, về Vô Ngã và về Niết Bàn (Khổ Diệt). Với tâm của mình, khi người tu hướng đến một pháp, dù pháp đó có tinh xảo và tế nhị đến đâu, người đó vẫn hiểu tri và thực hiện pháp đó một cách dễ dàng. Ngay tại lộ trình tâm Bát Chánh Đạo của mình, người tu học hiểu rõ các pháp đó như biết rõ quả xoài trong lòng bàn tay. Chỉ có những người đã thân chứng như vậy mới khẳng định Khổ Diệt hay Niết Bàn là có thật, Tứ Thánh Đế là có thật và đương nhiên khẳng định: Người thuyết giảng được Giáo Pháp vi diệu mà theo đó ta đã thực hành và thân chứng được Tứ Thánh Đế phải là một bậc Chánh Đẳng Giác. Do đó, có sự hiện hữu của bậc Chánh Đẳng Giác, của vị Phật Toàn Giác hơn 2600 năm trước tại Ấn Độ là có thật, không phải chỉ là một truyền thuyết.

Đánh giá: Bài viết trên đưa ra một cái nhìn khách quan về câu hỏi có Phật thật hay chỉ là truyền thuyết. Tác giả đã lấy ví dụ các thông tin trái ngược về tuổi thọ và sự kiện trong cuộc đời Phật để chỉ ra rằng không tồn tại cứ liệu nào chính xác. Bài viết cũng thảo luận về sự phân biệt giữa Chánh Kiến và Tà Kiến trong việc tin Phật. Tuy nhiên, bài viết cần được bổ sung thêm thông tin về các chứng cớ khác như sự lan truyền của Phật Giáo, tác động của Phật pháp đối với cuộc sống con người và ảnh hưởng văn minh Phật Giáo đã mang lại cho thế giới.