Năm 1947, trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra sôi nổi trên khắp đất nước, cựu hoàng Bảo Đại, khi đó đang sống lưu vong tại Hồng Kông, đã quyết định triệu tập một hội nghị nhằm tập hợp các lực lượng chính trị tại Việt Nam. Hội nghị này, được biết đến với tên gọi Hội nghị Hương Cảng, diễn ra từ ngày 9/9/1947, với sự tham gia của nhiều nhân vật tiêu biểu thuộc các phe phái phi cộng sản, trong đó có cả Ngô Đình Diệm, người sau này trở thành Tổng thống của Việt Nam Cộng hòa.
Hội nghị Hương Cảng được xem là một nỗ lực của Bảo Đại nhằm khẳng định vị thế chính trị của mình trong bối cảnh phức tạp lúc bấy giờ, đồng thời tìm kiếm một lối thoát cho Việt Nam thoát khỏi ách thống trị của thực dân Pháp và tránh nguy cơ bị chia cắt.
Cựu hoàng Bảo Đại đón Nam Phương Hoàng hậu tại bến tàu Hương Cảng, có Phan Văn Giáo (thứ hai từ phải sang) cầm ô che mưa.
Cựu hoàng Bảo Đại và Lưu Đức Trung đi đón Nam Phương Hoàng hậu (hàng đầu, bên phải). Phía sau có Phan Văn Giáo, bà Lưu Đức Trung và hai con, cùng các Hoàng tử, Công chúa con Bảo Đại.
Tham vọng của Bảo Đại và Dư Luận Xung quanh Hội nghị
Tham vọng của Bảo Đại khi tổ chức Hội nghị Hương Cảng là rất lớn. Ông mong muốn tập hợp được một lực lượng chính trị đủ mạnh để tạo đối trọng với Việt Minh, từ đó giành lại quyền lực và thiết lập một chế độ quân chủ lập hiến tại Việt Nam. Tuy nhiên, hội nghị này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phía Việt Minh, cũng như sự nghi ngờ từ phía các cường quốc Đồng minh.
Báo chí thời bấy giờ cũng có nhiều bài viết phản ánh về hội nghị này. Báo Ngày Mới, số 45, ra ngày 30/9/1947 đã trích lời ông Pierre Norgeu, phóng viên hãng tin AFP, cho biết các đại biểu tham dự Hội nghị Hương Cảng thuộc nhiều phe phái chính trị khác nhau, bao gồm “hữu phái, tả phái và trung ương”. Theo đó, “hữu phái phần nhiều là đại biểu Bắc Bộ, gồm những quan liêu cựu thời; họ đại biểu cho tinh thần tổ truyền và nông dân xứ Bắc… Trung ương, tạm thời gọi là phe “quân chủ lập hiến”, phần đông là hạng tri thức… Đến tả phái thì gồm các ông trong “Mặt trận Quốc gia Hiệp nhất”.
Hàng đầu từ trái sang phải: Thiếu tướng Nguyễn Văn Xuân, Lưu Đức Trung và Nghiêm Văn Trí, Bí thư của Nguyễn Văn Xuân. Phía sau: Trần Văn Lý (đội nón) đang nói chuyện với Phan Văn Giáo. Người đang xuống phi cơ là Ngô Đình Diệm.
Những Gương mặt Tiêu biểu tại Hội nghị
Hội nghị Hương Cảng quy tụ nhiều gương mặt tiêu biểu của các phe phái chính trị tại Việt Nam thời bấy giờ. Có thể kể đến như:
- Cựu hoàng Bảo Đại: Nhân vật trung tâm của hội nghị, với mong muốn thiết lập một chế độ quân chủ lập hiến tại Việt Nam.
- Ngô Đình Diệm: Lúc này là một nhân vật chính trị còn ít tên tuổi, nhưng sau này trở thành Tổng thống của Việt Nam Cộng hòa.
- Phan Văn Giáo: Thủ tướng chính phủ Nam Kỳ tự trị, một nhân vật có ảnh hưởng lớn ở Nam Bộ.
- Lưu Đức Trung: Một chính khách kỳ cựu, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong chính quyền thuộc địa.
- Trần Văn Lý: Một nhà lãnh đạo tôn giáo có ảnh hưởng lớn, đại diện cho phái đoàn Công giáo tham gia hội nghị.
Ngoài ra, hội nghị còn có sự tham gia của nhiều nhân vật khác như Nguyễn Văn Xuân, Trần Văn Tuyên, Cao Văn Chiểu, Hà Xuân Hải, Nguyễn Hải Thần, Cung Giũ Nguyên, v.v.
Lưu Đức Trung tại văn phòng Bảo Đại
Lưu Đức Trung và Luật sư Cao Văn Chiểu (Hương Cảng 1947)
Kết quả và Ý nghĩa Lịch sử
Mặc dù được kỳ vọng rất lớn, Hội nghị Hương Cảng cuối cùng đã không thể đạt được mục tiêu đề ra. Sự chia rẽ sâu sắc giữa các phe phái chính trị, cùng với sự thiếu tin tưởng lẫn nhau đã khiến cho hội nghị không thể đi đến một thỏa thuận chung.
Mặc dù thất bại, Hội nghị Hương Cảng vẫn có ý nghĩa lịch sử nhất định. Nó cho thấy rõ sự phức tạp của tình hình chính trị Việt Nam sau Cách mạng Tháng Tám, cũng như những khó khăn trong việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho đất nước.
Các chính khách Việt Nam sang dự Hội nghị Hương Cảng, được Lưu Đức Trung và Phan Văn Giáo ra đón tại phi trường.
Hội nghị Hương Cảng cũng đánh dấu một bước ngoặt trong sự nghiệp chính trị của Ngô Đình Diệm. Từ một nhân vật ít tên tuổi, Ngô Đình Diệm đã bắt đầu được chú ý đến sau khi tham gia hội nghị này, và đây được xem như một bước đệm quan trọng để ông vươn lên nắm quyền lực ở miền Nam Việt Nam sau này.
Hơn nữa, Hội nghị Hương Cảng còn là minh chứng cho nỗ lực tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho vấn đề Việt Nam trong bối cảnh chiến tranh lạnh đang dần hình thành trên thế giới. Mặc dù thất bại, nhưng hội nghị này đã để lại những bài học quý báu cho các thế hệ sau về sự cần thiết của đoàn kết dân tộc và tinh thần đại đoàn kết toàn dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tài liệu tham khảo
- Nguyễn Khắc Ngữ (1991). Hình ảnh Bảo Đại, các chính khách quốc gia và Hội nghị Hương Cảng 1947. Canada.
- Báo Ngày Mới, số 45, 30/9/1947.
