Bài viết dựa trên Tân Nguyên sử – Liệt truyện Ngoại quốc An Nam, do Tích Dã dịch và được chia sẻ trên viethoc.org, khắc họa một chương bi hùng trong lịch sử Đại Việt – cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông. Từ những dòng sử khô khốc, chúng ta sẽ cùng ngược dòng thời gian, trở về thế kỷ 13, để tận mắt chứng kiến tinh thần quật cường của dân tộc Việt trước vó ngựa xâm lăng.
Giao Chỉ – An Nam – Đại Việt: Dòng Chảy Bất Tức Của Lịch Sử
Mảnh đất ven sông Hồng màu mỡ từ thuở hồng hoang đã là nơi sinh sống của các bộ lạc Việt cổ. Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, quốc gia của người Việt từng mang nhiều tên gọi, từ Văn Lang, Âu Lạc đến Giao Chỉ, rồi An Nam. Dưới thời Đường, An Nam là một Đô Hộ Phủ, nằm trong địa bàn cai trị của Trung Hoa. Tuy nhiên, ý chí độc lập tự chủ của dân tộc Việt chưa bao giờ lụi tàn.
Bước sang thế kỷ 10, Khúc Thừa Mĩ, một hào trưởng người Việt, đã dựng cờ khởi nghĩa, đánh đuổi quân Nam Hán, tự xưng Tiết độ sứ, mở ra thời kỳ tự chủ cho An Nam. Tiếp sau đó là những chiến công hiển hách của Dương Đình Nghệ, Ngô Quyền, đặc biệt là chiến thắng Bạch Đằng lẫy lừng năm 938, xóa sổ ách đô hộ của phong kiến phương Bắc, chính thức mở ra một kỷ nguyên độc lập cho dân tộc Việt.
Đến thời nhà Đinh, Lê, Lý, Trần, đất nước Đại Việt ngày càng hùng cường, văn hiến rực rỡ. Niềm tự hào dân tộc và ý chí kiên cường bảo vệ chủ quyền non sông đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người dân đất Việt. Chính vì vậy, khi đế quốc Nguyên Mông hùng mạnh, đã thục địa cả Á – Âu, dò dái xâm lược Đại Việt, thì cũng là lúc tinh thần bất khuất, quyết chiến bảo vệ Tổ quốc của người Việt Nam lại một lần nữa bùng cháy.
Cuộc Xâm Lược Đầu Tiên Của Quân Nguyên (1258) và Chiến Thắng Mở Đầu Của Quân Dân Nhà Trần
Năm 1258, lợi dụng việc vua Trần Thái Tông nhường ngôi cho con là Trần Thánh Tông để lui về làm Thái thượng hoàng, quân Nguyên do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, sau khi bình định vùng vân nam, đã kéo quân xuống phía nam, âm mưu xâm chiếm Đại Việt.
Quân Nguyên với khí thế như trúc chẻ tre đã nhanh chóng tiến đến bờ sông Thao. Tại đây, chúng gặp phải sự chống cự quyết liệt của quân dân nhà Trần. Trần Thánh Tông, mặc dù còn rất trẻ, đã thể hiện bản lĩnh của một vị vua anh minh, tài trí. Ông ra lệnh cho quân sĩ bắc cầu Phù Lỗ, dụ địch theo hướng có địa hình thuận lợi, đồng thời mai phục quân tinh nhe, đợi lệnh tấn công.
Quân Nguyên do con trai Ngột Lương Hợp Thai là A Thuật chỉ huy, tự kiêu về lực lượng hùng hậu của mình, đã trúng kế của quân Đại Việt. Khi quân Nguyên vừa qua cầu Phù Lỗ, quân Đại Việt phá đập, nước sông dâng cao, cuốn trôi nhiều binh mã giặc. Cùng lúc, quân mai phục của Đại Việt ập xuống tấn công. Quân Nguyên bị đánh bấp chợt, tổn thất nặng nề.
Tuy nhiên, với bản tính hung hăng, ngang ngược, quân Nguyên vẫn tiếp tục xâm lược thâm nhập vào lãnh thổ Đại Việt. Chúng lần lượt công phá nhiều vùng đất, gây ra nhiều tổn thất về người và của cho nhân dân ta. Trước thế giặc mạnh, nhà Trần chủ trương “vườn không nhà trống”, rút lực lượng về thủ ở vùng nông thôn, vừa tiêu hao sinh lực địch, vừa tích lũy lực lượng phản công.
Sau hơn một tháng sa lầy ở Đại Việt và không thể đạt được mục đích, thêm vào đó là thời tiết nóng nực, dịch bệnh hoành hành, quân Nguyên bắt đầu nhớ nhà, chiến đấu thiếu nhiệt huyết. Nhận thấy thời cơ đã đến, quân dân nhà Trần phát động cuộc tổng phản công quyết liệt. Kết quả là quân Nguyên bại trận, thuyền bè b
bị đốt cháy, tướng giặc b
bỏ mạng. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên lần thứ nhất kết thúc với chiến thắng vang dội thuộc về quân dân Đại Việt.
Bài Học Lịch Sử Vẫn Còn Nguyên Giá Trị
Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông thế kỷ XIII là một chương mực oai hùng trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Chiến thắng này đã khẳng định truyền thống yêu nước nồng nàn, ý chí quyết tâm bảo vệ độc lập, chủ quyền của dân tộc ta. Đồng thời, khẳng định tài năng lãnh đạo xuất chúng của triều đình nhà Trần và tài năng quân sự của dân tộc ta.
Bài học kinh nghiệm từ cuộc kháng chiến này vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay, đó là: tinh thần đoàn kết toàn dân, lòng yêu nước nồng nàn, ý chí quyết tâm chiến đấu, chiến thắng kẻ thù xâm lăng, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.
