Hội nghị Geneva năm 1954, một cột mốc quan trọng trong lịch sử Việt Nam, đã kết thúc Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất và mở ra một chương mới đầy biến động. Tuy nhiên, ít ai biết rằng đằng sau bức màn đàm phán, Hoa Kỳ đã đóng một vai trò vô cùng tinh vi và phức tạp, ảnh hưởng sâu sắc đến cục diện Việt Nam sau này.
Từ Phản Đối Đàm Phán đến Can Dự Âm Thầm
Ngay từ đầu, Hoa Kỳ đã tỏ ra không mấy mặn mà với giải pháp hòa bình cho vấn đề Đông Dương. Washington luôn tin tưởng vào sức mạnh quân sự và gây sức ép buộc Pháp tiếp tục chiến đấu để giành chiến thắng tuyệt đối. Thái độ cứng rắn này được thể hiện rõ nét qua tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ John Foster Dulles, người cho rằng đàm phán chỉ là con đường dẫn đến sự đầu hàng nhục nhã của Pháp.
Tuy nhiên, áp lực từ dư luận quốc tế và tình hình chiến sự bất lợi buộc Pháp phải tìm kiếm một giải pháp chính trị. Trước tình thế đó, Mỹ chuyển hướng sang can dự vào Hội nghị Geneva một cách âm thầm, sử dụng chiến thuật “ném đá giấu tay” đầy mưu mô.
Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Walter Bedell Smith (ngồi ghế chủ tọa) tại cuộc họp của phái đoàn Hoa Kỳ tại Paris bên lề Hội nghị Geneva. Ảnh: Tạp chí LIFE số ra ngày 31/5/1954
Mỹ tham gia Hội nghị với tư cách “quốc gia quan tâm” thay vì “bên đàm phán”, tạo vỏ bọc cho sự can dự ngầm của mình. Tuy nhiên, thực tế cho thấy Mỹ luôn theo sát diễn biến đàm phán và tìm cách tác động lên kết quả cuối cùng.
“Giải Pháp Bảy Điểm”: Chiến Lược Chia Cắt Việt Nam?
Khi đàm phán rơi vào bế tắc, Mỹ đã cùng Anh bí mật soạn thảo “Giải pháp Bảy Điểm”, sau đó mới thông báo cho Pháp và các bên liên quan khác. Bản đề xuất này, dù mang danh nghĩa bảo vệ hòa bình và độc lập cho Lào, Campuchia và Việt Nam, lại ẩn chứa mưu đồ chia cắt Việt Nam của Mỹ.
Bedell Smith (giữa, lưng quay vào camera) nói chuyện với các cố vấn và Đại sứ Pháp Jean Chauvel (bên phải Smith). Ngoại trưởng Anh Anthony Eden (chân gác lên bờ tường) đang nói chuyện với Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Bidault. Ảnh: Tạp chí LIFE số ra ngày 31/5/1954
Điểm mấu chốt trong “Giải pháp Bảy Điểm” là việc chia cắt Việt Nam thành hai miền với đường ranh giới tạm thời dọc theo vĩ tuyến 17. Điều này tạo điều kiện cho Mỹ thiết lập ảnh hưởng tại miền Nam Việt Nam và biến nơi đây thành tiền đồn chống cộng ở Đông Nam Á.
Từ Chối Cam Kết và Gieo Rắc Bất Ổn
Mặc dù “Giải pháp Bảy Điểm” được sử dụng làm cơ sở cho Hiệp định Geneva, Mỹ vẫn kiên quyết từ chối ký kết hoặc cam kết bảo đảm thực thi. Thay vào đó, Washington tập trung củng cố chính quyền Ngô Đình Diệm ở miền Nam, đồng thời tìm mọi cách cản trở cuộc tổng tuyển cử thống nhất đất nước theo đúng tinh thần của Hiệp định.
Ngoại trưởng Anh Anthony Eden (trái) và Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Foster Dulles (phải) họp riêng bên lề Hội nghị Geneva. Ảnh: Tạp chí LIFE số ra ngày 5/7/1954
Hành động “chơi hai mang” của Mỹ đã châm ngòi cho một cuộc chiến tranh mới tại Việt Nam, đẩy đất nước vào vòng xoáy bi thương kéo dài hơn hai thập kỷ.
Bài Học Lịch Sử: Khi Hòa Bình Bị Lợi Ích Chi Phối
Vai trò của Mỹ tại Hội nghị Geneva 1954 là một minh chứng rõ nét cho việc lợi ích quốc gia có thể chi phối tiến trình hòa bình như thế nào. Sự can dự đầy toan tính của Washington đã biến Hiệp định Geneva từ một cơ hội hòa giải thành mầm mống cho một cuộc chiến tranh mới, để lại những bài học lịch sử đắt giá về giá trị của độc lập, tự chủ và tinh thần cảnh giác trước những toan tính của các cường quốc.
