Tôn Ngưỡng Hầu Đồng: Di Sản Văn Hóa Đặc Sắc Của Việt Nam

Đối với những người chưa hiểu rõ về tôn ngưỡng hầu đồng, họ thường coi đó là những hoạt động mê tín, đa dạng và không có thực tế về tâm linh. Nhưng thực tế, đó chỉ là những quan niệm sai lầm vì hầu đồng mang trong mình một nét văn hóa sâu sắc của Việt Nam và đã được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Nếu bạn quan tâm vấn đề này, hãy tham khảo chi tiết về tín ngưỡng này trong bài viết sau đây.

Hầu Đồng – Nghi Lễ Tôn Ngưỡng Thờ Mẫu Của Người Việt

Nghi lễ tôn ngưỡng thờ Mẫu được công nhận là di sản phi vật thể thứ 11 của dân tộc Việt Nam. Tín ngưỡng thờ Mẫu tạo nên tổng thể hài hòa của nhiều hoạt động đặc sắc, bao gồm các lễ hội dân gian, cuộc hành hương, nghi thức tế lễ hay những buổi tiệc thánh. Mẫu Thượng Thiện, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải và Mẫu Địa phủ là các vị thần linh được thờ cúng trong tín ngưỡng này. Hầu đồng là một phần trong nghi lễ thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, Đức Thánh Trần, và người ta tin rằng khi các vị thần linh nhập thân vào các tín đồ Shaman, họ sẽ có thể trừ tà, chữa bệnh và ban phước lành. Thanh Đồng (người hầu đồng) thực hiện nghi lễ hầu đồng và được gọi là “cậu” nếu là nam giới và “cô” nếu là nữ giới. Thanh Đồng đi cùng với hai hoặc bốn phụ đồng (nhị trụ hoặc tứ trụ hầu dâng) để chuẩn bị trang phục, son phấn và các lễ lạt.

Hầu Đồng – Không Phải Là Nghi Lễ Của Phật Giáo

Có rất nhiều người đặt câu hỏi và hoài nghi rằng hầu đồng có phải là nghi lễ của Phật giáo hay không. Thật ra, hầu đồng là nghi lễ thờ cúng dân gian (thờ Mẫu) và hoàn toàn không phải là nghi lễ của Phật giáo. Trong hầu đồng, người ta thờ bốn vị thần Mẫu Thượng Thiện, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải và Mẫu Địa phủ. Vì vậy, nếu người theo Phật giáo tham gia vào những hoạt động này sẽ vi phạm giáo pháp. Hơn nữa, Thanh Đồng không được phép mặc phục hậu vàng của nhà Phật, vì điều này sẽ ảnh hưởng đến uy tín của Phật giáo.

Ý Nghĩa Của Việc Hầu Đồng Trong Tôn Ngưỡng Thờ Mẫu

Hầu đồng trong tôn ngưỡng thờ Mẫu mang ý nghĩa sâu sắc và đậm chất dân tộc Việt Nam. Thanh Đồng là những người tiếp xúc trực tiếp với các thần linh và đem đến những khát vọng tốt đẹp như bình an, tài lộc, công việc suôn sẻ, sức khỏe tốt cho bản thân và cả cộng đồng. Ngoài ra, hầu đồng còn thể hiện giá trị văn hóa và nghệ thuật được dân gian kết tinh và gìn giữ từ ngàn đời.

Ai Mới Có Thể Hầu Đồng?

Thông thường, người hầu đồng thường là những thanh thiếu niên trẻ tuổi được các vị thánh Mẫu chọn lựa. Đôi khi cũng có những trường hợp bị thúc ép bởi hoàn cảnh, di truyền gia tộc hoặc có căn đồng. Khi có “căn” nhưng không ra trình trước Thánh thường gặp vấn đề về sức khỏe, nhưng khi tham gia vào hầu đồng, sức khỏe sẽ cải thiện và công việc sẽ thuận lợi hơn.

Lễ Vật, Trình Tự Và Quy Trình Của Một Buổi Hầu Đồng

Các lễ vật và trình tự trong hầu đồng sẽ có những đặc điểm riêng tùy theo vùng miền, địa phương. Tuy nhiên, cần nắm rõ những trình tự chung để buổi hầu đồng diễn ra suôn sẻ và linh nghiệm hơn.

1. Công tác chuẩn bị:

   • Chuẩn bị khu vực điện thờ cho các Mẫu Tứ Phủ.
   • Lựa chọn ngày lành, tháng tốt cho buổi hầu đồng.
   • Đội ngũ cung văn chuẩn bị âm thanh và nhạc cụ phù hợp.
   • Chuẩn bị trang phục hầu đồng.

2. Lễ vật cho buổi hầu đồng:

   • Lễ vật thông thường: xôi, thịt, hoa quả, trầu cau, thuốc lá, vàng mã…
   • Lễ vật Tây Thiên: ốc, tôm, cá khô, cua, nếp cẩm…

3. Trình tự của một buổi hầu đồng:

   • Thanh Đồng lên chiếu đồng và lấy hoa xoa lên mặt, quần áo.
   • Đội ngũ cung văn dạo nhạc và hát văn công đồng.
   • Thanh Đồng thực hiện động tác khởi đầu và lễ vái.
   • Múa đồng.
   • Ban lộc và nghe chầu văn.
   • Thánh thăng.

4. Trình tự của một giá hầu đồng:

   • Thanh Đồng thay trang phục.
   • Dâng hương hành lễ.
   • Lễ thánh giáng.
   • Múa đồng.
   • Ban lộc và nghe chầu văn.
   • Thánh thăng.

5. Các giá hầu đồng phổ biến hiện nay:

   • Giá hầu thỉnh Tam tòa Thánh Mẫu.
   • Giá hầu nhà Trần.
   • Giá hầu hội đồng Thánh Chúa.
   • Giá hầu Tứ Phủ Vương Quan.
   • Giá hầu tứ phủ Chầu Bà.
   • Giá hầu Tứ Phủ ông Hoàng.
   • Giá hầu Tứ Phủ Thánh Cô.
   • Giá hầu Tứ Phủ Thánh Cậu.
   • Giá hầu Quan Hạ Ban.

Tác Dụng Của Việc Hầu Đồng

Việc hầu đồng không chỉ là cách thể hiện văn hóa tôn ngưỡng mà còn mang tới giá trị cho xã hội, thanh đồng, gia tiên và những người tham dự. Xã hội sẽ trở nên gắn kết hơn khi mỗi cá nhân trong xã hội được hướng dẫn bởi lời dạy bảo của Mẹ Thiên Nhiên thông qua hầu đồng. Đối với thanh đồng, họ sẽ cảm thấy nhẹ nhàng và bình yên hơn trong tâm hồn sau khi lên hầu. Gia tiên và dòng họ cũng được phù hộ và nhận phúc từ việc hầu đồng. Những người tham dự buổi hầu đồng sẽ nhận được lời dạy bảo và phước lộc từ Thánh Mẫu.

Gìn Giữ Và Phát Triển Tôn Ngưỡng Hầu Đồng

Hầu đồng là một di sản văn hóa đặc sắc của Việt Nam và cần được gìn giữ và phát triển. Mỗi người trong chúng ta nên có cơ duyên để thực hiện hoặc tham gia vào nghi lễ này, cũng như bảo tồn để tránh bị mai một và những lời nói tiêu cực về văn hóa tôn ngưỡng này. Hy vọng rằng tôn ngưỡng hầu đồng sẽ tiếp tục tồn tại và phát triển trong lòng người Việt Nam, góp phần làm giàu thêm văn hóa và tâm linh của dân tộc.