Bức ảnh chụp chung của Mao Trạch Đông và Nicolae Ceaușescu
Sự kiện những người Cộng sản lên nắm quyền ở Romania năm 1947 đã mở ra một chương mới trong quan hệ giữa Romania và Trung Quốc. Cộng hòa Nhân dân Romania chính thức công nhận Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào ngày 5/10/1949 và hai nước lần đầu tiên trao đổi đại sứ vào tháng 3/1950. Mối quan hệ này, tuy ban đầu được thúc đẩy bởi hệ tư tưởng chung, đã trải qua những thay đổi đáng kể trong bối cảnh chia rẽ Trung-Xô những năm 1960.
Nicolae Ceaușescu: Khẳng định Bản sắc Riêng trong Khối Xã hội Chủ nghĩa
Vào mùa xuân năm 1969, mâu thuẫn âm ỉ giữa hai người khổng lồ cộng sản, Liên Xô và Trung Quốc, đã bùng phát thành xung đột vũ trang trên biên giới. Trong bối cảnh đó, nhà lãnh đạo Romania Nicolae Ceaușescu đã tìm cách khẳng định bản sắc độc lập của Romania trong phe xã hội chủ nghĩa. Ông không đồng tình với việc Liên Xô can thiệp vào Tiệp Khắc năm 1968, một động thái thể hiện rõ mong muốn của ông trong việc theo đuổi một con đường riêng biệt với Moscow. Ceaușescu ngày càng bị thu hút bởi các mô hình xã hội chủ nghĩa do Trung Quốc và Triều Tiên áp dụng, coi chúng là nguồn cảm hứng thay thế cho mô hình Liên Xô.
Sự độc lập tương đối của Romania so với Liên Xô đã đặt quốc gia này vào một vị trí độc đáo để đóng vai trò trung gian tiềm năng trong việc xoa dịu căng thẳng giữa hai siêu cường cộng sản. Điều này đặc biệt đáng chú ý khi chính quyền Nixon của Hoa Kỳ bắt đầu tìm kiếm các kênh liên lạc với Trung Quốc vào cuối những năm 1960.
Romania: Cầu nối bí mật trong quan hệ Mỹ – Trung
Vào ngày 31/10/1970, Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Henry Kissinger đã có cuộc gặp với Tổng thống Romania Nicolae Ceaușescu tại Washington. Trong cuộc gặp này, Kissinger đã tiết lộ mong muốn của Hoa Kỳ trong việc thiết lập liên lạc với Trung Quốc. Ceaușescu, vốn đã có mối quan hệ thân thiết với Bắc Kinh, đã đồng ý chuyển tiếp thông điệp của Mỹ đến giới lãnh đạo Trung Quốc.
Vai trò trung gian của Romania nhanh chóng được chứng minh là rất quan trọng. Vào ngày 12/1/1971, Kissinger đã gặp Đại sứ Romania tại Washington, Corneliu Bogdan, để nhận phản hồi từ Trung Quốc. Theo Bogdan, Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai đã chuyển một thông điệp cho thấy Trung Quốc sẵn sàng đối thoại với Hoa Kỳ, với điều kiện Washington phải giải quyết vấn đề Đài Loan.
Chuyến thăm của Ceaușescu tới Bắc Kinh: Một bước ngoặt
Chuyến thăm chính thức của Ceaușescu tới Bắc Kinh từ ngày 1 đến ngày 9/6/1971 được coi là một bước ngoặt trong nỗ lực bình thường hóa quan hệ Mỹ – Trung. Chuyến thăm này không chỉ củng cố mối quan hệ song phương Romania-Trung Quốc mà còn tạo cơ hội cho Ceaușescu thảo luận chi tiết hơn về triển vọng đối thoại Mỹ-Trung với Mao Trạch Đông và các nhà lãnh đạo Trung Quốc khác.
Henry Kissinger và Chu Ân Lai trong chuyến thăm bí mật của Kissinger đến Trung Quốc
Biên bản cuộc gặp giữa Ceaușescu và Mao vào ngày 3/6/1971 cho thấy một cuộc thảo luận thẳng thắn và rộng rãi về nhiều chủ đề, bao gồm tình trạng quan hệ quốc tế, sự chia rẽ Trung-Xô và triển vọng đối thoại Mỹ-Trung. Trong cuộc gặp gỡ, Ceaușescu đã chuyển tải thông điệp của Mỹ về việc sẵn sàng đối thoại, và Mao, mặc dù tỏ ra thận trọng, đã không bác bỏ hoàn toàn ý tưởng này. Thay vào đó, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề Đài Loan và kêu gọi Hoa Kỳ có những bước đi cụ thể để chứng minh thiện chí của mình.
Kết luận
Vai trò của Romania trong việc tạo điều kiện cho sự tan băng trong quan hệ Mỹ – Trung, mặc dù thường bị lu mờ bởi các sự kiện ngoại giao tiếp theo, là một minh chứng cho khả năng của ngoại giao trong việc bắc cầu nối những chia rẽ sâu sắc. Sự kiện này cũng cho thấy tầm quan trọng của việc nhìn nhận lịch sử từ nhiều góc độ khác nhau, bởi lẽ ngay cả những quốc gia nhỏ bé như Romania cũng có thể đóng vai trò quan trọng trên trường quốc tế.
