Tục Cúng Mụ Hay Còn Gọi Là Cúng Đầy Tháng
Ý Nghĩa
Nghi lễ cúng đầy tháng là một trong những nghi lễ truyền thống đậm đà văn hóa dân tộc Việt Nam. Đây là cách để đánh dấu sự xuất hiện của một thành viên mới trong gia đình, cũng như khởi đầu cho một thế hệ mới.
Ngoài việc kỷ niệm ngày đặc biệt này, nghi lễ cúng đầy tháng còn thể hiện lòng thành kính và mong ước tốt đẹp của thế hệ trước đối với thế hệ sau. Nó kết hợp các tín ngưỡng thờ Mẫu và hy vọng giúp con người không quên nguồn gốc của mình.
Theo truyền thuyết, trẻ em được sinh ra nhờ sự nặn nề của Đại Tiên, hay còn được gọi là 12 Bà Mụ. Mỗi Bà Mụ đảm nhận một nhiệm vụ nhất định, từ tạo hình các bộ phận như mắt, mũi, tay, chân, đến tạo ra mái tóc… Khi đó, tính xấu hay đẹp của các bộ phận cũng phụ thuộc vào tay nghề của mỗi Bà Mụ.
Lễ Cúng Đầy Tháng
Trong lễ cúng đầy tháng cho bé trai hay bé gái, gia đình cần chuẩn bị các món ăn và thức uống để chiêu đãi khách mời. Đặc biệt, mâm lễ cúng phải có 12 bát đặc biệt dành riêng cho 12 Bà Mụ và một mâm lễ đặc biệt dành cho 3 Đức Ông. Việc chuẩn bị đồ cúng trước lễ cần cẩn thận và đầy đủ, nhằm mang lại những phước lành và may mắn cho đứa trẻ.
Ngày lễ cúng Mụ, sau khi thực hiện nghi lễ thắp hương cúng Mụ, gia đình tiếp tục thực hiện nghi thức khai hoa và đặt tên cho bé (tuỳ thuộc vào từng gia đình). Trong nghi lễ khai hoa, trẻ em được đặt trên một bàn, người lớn trong gia đình sẽ thắp hương và bắt đầu lời xin phép khai hoa. Sau đó, người chủ lễ sẽ ôm bé trên tay, cùng với một cành hoa, chạm nhẹ vào miệng bé và đọc những lời chúc tốt đẹp:
“Mở miệng ra cho có bông, có hoa,
Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ,
Mở miệng ra cho có bạc, có tiền,
Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến…”
Sửa Lễ Thắp Hương
Theo truyền thuyết, có tổng cộng 12 Bà Mụ và 3 Đức Ông. Vì vậy, lễ cúng cần chuẩn bị các đồ cúng sau:
-
12 chén chè để cúng 12 Bà Mụ: Mụ bà Trần Tứ Nương, Mụ bà Vạn Tứ Nương, Mụ bà Lâm Cửu Nương, Mụ bà Lưu Thất Nương, Mụ bà Lâm Nhất Nương, Mụ bà Lý Đại Nương, Mụ bà Hứa Đại Nương, Mụ bà Cao Tứ Nương, Mụ bà Tăng Ngũ Nương, Mụ bà Mã Ngũ Nương, Mụ bà Trúc Ngũ Nương, Mụ bà Nguyễn Tam Nương.
-
3 bát chè, 3 bát cháo, 3 đĩa xôi, 3 con vịt luộc chín buộc cánh… để cúng 3 Đức Ông. 3 Đức ông bao gồm Thánh Sư, Tổ Sư và Tiên Sư, có nhiệm vụ truyền dạy nghề nghiệp.
Tùy theo từng vùng, có thể có thêm các đồ cúng khác. Trong khu vực phía Bắc, các đồ cúng bổ sung có thể bao gồm:
- Chim (giống trống 9 con, giống mái 7 con)
- Cua (giống trống 9 con, giống mái 7 con)
- Ốc (giống trống 9 con, giống mái 7 con)
- 13 nắm cơm nhỏ từ gạo tẻ
- 13 miếng bánh đúc nhỏ hoặc bánh rán
- 13 quả trứng hoặc 13 quả trứng chim cút
- 13 bông hoa
- 1 cái bánh kẹo nhỏ
- 13 miếng trầu têm cánh phượng
- 13 bộ quần áo (1 bộ to dành cho bà chúa Bào thai, 12 bộ nhỏ cho bà Mụ)
- 1 nén hương
- 13 tờ tiền thật
- 1 bát nước to
Lưu Ý
Mâm lễ được đặt gần giường ngủ của bé, mẹ bé ngồi bên góc giường. Sau lễ cúng, gia đình thả chim bay đi và thả cua, ốc ra hồ hoặc sông. Đồ ăn trong lễ cúng cũng được đặt vào miệng của bé để mong bé ăn chóng lớn. Đồ cúng còn lại được phân phát cho mọi người và trẻ em cùng thưởng thức.
Bày Lễ
Bày lễ cúng Mụ mang tính chất trang trọng, nghệ thuật và tôn kính. Bàn lễ được bày (trình bày) một cách hài hòa và cân đối. Các lễ vật dâng Bà Mụ chúa được sắp xếp ở phần chính giữa phía trên của hương án. 12 Bà Mụ được cúng bày thành 12 phần giống nhau. Mâm lễ mặn, hương, hoa và nước được đặt ở trên cùng, còn mâm tôm, cua và ốc được đặt ở phía dưới.
Sau khi bày lễ xong, bố hoặc mẹ bé thắp 3 nén hương, rồi bế bé ra trước bàn cúng.
Văn Khấn Cúng Mụ
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)
- Con kính lạy Đệ Nhất Thiên Tỷ Đại Tiên Chúa.
- Con kính lạy Đệ Nhị Thiên Đế Đại Tiên Chúa.
- Con kính lạy Đệ Tam Thiên Mụ Đại Tiên Chúa.
- Con kính lạy Thập Nhị Bộ Tiên Nương.
- Con kính lạy Tam Thập Lục Cung Chư Vị Tiên Nương.
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Vợ chồng con là…
Con sinh được bé (trai, gái) đặt tên là…
Chúng con ngụ tại…
Nay, nhân dịp đầy tháng (đẫy cữ, đầy năm) của bé, chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và thưa cúng trước án, trước bàn trình diện với chư vị Tôn Thân kính cẩn tâu trình:
Nhờ ơn thập phương chư Phật, thánh hiền, tiên bà, các thần linh và thổ công, long mạch, thổ địa chính thần, tiên tổ nội ngoại, hãy ban phước cho bé chúng con, sinh ra với tên là… vào ngày…, được mẹ tròn con vuông.
Chúng con cúi xin chư vị tiên bà, chư vị tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, che chở cho bé ăn ngoan, ngủ yên, lớn nhanh, khỏe mạnh và tránh bị bệnh tật. Kính xin chư vị tiên bà phù hộ cho bé bé luôn xinh đẹp, thông minh, vui vẻ, hạnh phúc và thành công trong cuộc sống.
Chúng con thành tâm kính lễ và cúi xin được chứng giám lòng thành.
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)
Cẩn cáo!
