Cúng giao thừa, được biết đến là lễ trừ tịch, là một nghi lễ quan trọng trong mỗi gia đình Việt, được tổ chức vào thời khắc kết thúc năm cũ và chào đón năm mới.
Lễ Cúng Giao Thừa Ngoài Trời
Theo phong tục truyền thống của người Việt, mỗi năm có một vị quan Hành khiển cai trị hạ giới khác nhau. Thời điểm giao thừa là lúc chuyển giao công việc cai trị của các vị quan Hành khiển. Vì vậy, người dân chuẩn bị mâm cỗ cúng đêm giao thừa để tiễn đưa vị thần năm cũ và chào đón vị thần mới.
Lễ vật cúng giao thừa ngoài trời bao gồm ngũ quả, hương, hoa, đèn nến, trầu cau, muối gạo, trà, rượu, quần áo và mũ nón mũ thần linh, gà trống luộc có gắn một bông hoa hồng đỏ ở mỏ, xôi, bánh chưng… Nếu là phật tử, có thể cúng mâm lễ chay.
Tất cả những lễ vật này được sắp xếp đặt trên bàn trang trọng ở trước cửa nhà. Vào thời điểm giao thừa, người chủ gia đình thắp đèn, nến, rót rượu và thành kính khấn vái. Khi thắp hương, gia chủ chỉ cần cắm hương vào bát gạo và cắm thẳng, không được cắm nghiêng. Sau đó, đọc bài văn khấn giao thừa ngoài trời sau đây:
Văn Khấn Giao Thừa Ngoài Trời
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị tôn thần
Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Triệu Vương Hành Khiển, Tam Thập Lục Thương Hành Binh Chi Thần, Khúc Tào Phán Quan.
Con kính lạy ngài đương niên thiên quan Nguy Vương Hành Khiển, Mộc Tinh Hành Binh Chi Thần, Tiêu Tào Phán Quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Hổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Tân Sửu với năm Quý Mão.
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, cư ngụ tại số nhà:…, ấp/khu phố:…, xã/phường …, quận/huyện/ thành phố …, tỉnh/thành phố …
Nhân phút thiêng liêng giao thừa này, năm cũ đã qua đi, chúng con đón mừng năm mới với tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Những quan cũ sẽ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Trong buổi tân xuân này, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa, phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật-Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cái Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên kháng thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Lễ Cúng Giao Thừa Trong Nhà
Cúng giao thừa trong nhà là lễ cúng tổ tiên nhằm xin những điều tốt lành sẽ đến với gia đình trong năm mới.
Lễ vật cúng giao thừa trong nhà gồm mâm ngũ quả, hương, hoa, đèn nến, bánh kẹo, mứt tết, rượu, bánh chưng, giò/chả hoặc thịt gà, xôi gấc.
Sau khi cúng và kính bày lễ trên bàn thờ gia tiên, đốt đèn nến, thắp hương, gia chủ đọc văn khấn giao thừa trong nhà dưới đây:
Văn Khấn Giao Thừa Trong Nhà
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Nam mô Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Nam mô Đông Phương Giáo Chủ Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật
Nam mô Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần
Các cụ tổ tiên nội ngoại chư vị tiên linh
Nay phút giao thừa năm cũ Tân Sửu với năm Quý Mão.
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, ngụ tại số nhà …, ấp/khu phố …, xã/phường…, quận/huyện/thành phố …, tỉnh/thành phố …
Phút giao thừa đã đến, theo luật vận, chúng con tiễn cửu và đón tân, giờ Tý đầu xuân, chào đón nguyên đán. Tín chủ chúng con thành tâm, tu biện hương hoa, phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật-Thánh, dâng hiến tôn Thần, tiến cúng Tổ tiên, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ Thần, Phúc đức chính Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài Thần, các ngài bản gia Táo phủ Thần quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Con lại kính mời các cụ tiên linh, Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, Bá thúc đệ huynh, Cô di tỷ muội, nội ngoại gia tộc, chư vị hương linh, cúi xin giáng phó linh sàng thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng tân xuân, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự cát tường, bốn mùa được bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng.
Tâm thành cầu nguyện, lễ bạc tiến dâng, cúi xin chứng giám.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy).
Sau khi hết 3 tuần hương, hóa vàng mã mới được dâng cúng.
Nên Cúng Giao Thừa Trong Nhà Hay Ngoài Trời Trước?
Các chuyên gia lưu ý rằng, gia chủ phải tổ chức lễ cúng giao thừa ngoài trời trước để “nghênh tân, tiễn cửu” tức là đón quan hành khiển mới và tiễn quan hành khiển cũ. Sau đó, mới làm lễ cúng giao thừa trong nhà.
Nhà Chung Cư Có Cần Cúng Giao Thừa Ngoài Trời?
Khi ở trong chung cư, do không gian hạn chế và không có diện tích dưới mặt đất, việc cúng chỉ cần tập trung trong nhà mà không nhất thiết phải cúng ngoài trời. Nếu có nhu cầu cúng ngoài trời, gia đình nên xuống dưới sân của chung cư thay vì trên các tầng.
Việc cúng ngoài trời đòi hỏi không gian có trời và có đất, do đó lễ vật cần được đặt gần mặt đất. Vì vậy, nếu cúng ở trên các tầng lầu chung cư, không gian bày lễ sẽ xa nhau quá nên không thể gọi là cúng ngoài trời được.
Lễ Cúng Giao Thừa Cần Hoàn Thành Trước 1 Giờ Sáng
Theo các chuyên gia, thời gian tổ chức lễ cúng giao thừa là từ giờ Tý (23h ngày 30 tháng Chạp đến 1h sáng mùng 1 Tết). Để kịp giờ Tý, các gia đình cần sắp xếp đủ từ 22 giờ và chờ đến giờ cúng. Lễ cúng giao thừa cần hoàn thành trước 1 giờ sáng ngày mùng 1 Tết. Gia chủ cần chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo lễ cúng diễn ra đúng theo nghi thức.
“Giao thừa là thời điểm mà người ta tin rằng mỗi năm một lần các vị thần hành binh, hành khiển, phán quan phải thay đổi. Các vị thần đó được Ngọc Hoàng cử xuống để theo dõi, bảo vệ, trông nom và phán xử ở các vùng, làng, thôn và xóm. Vì vậy, họ phải đi rất nhiều gia đình không kịp cúng một gia nào. Do đó, người ta cúng và khấn ở ngoài trời.
Thứ nhất, người ta khấn thổ thần thổ địa đầu tiên, sau đó là khấn bái tiễn các vị hành khiển, hành binh, phán quan đã hoàn thành nhiệm vụ năm trước và đón các vị hành khiển, hành binh, phán quan sẽ thực hiện nhiệm vụ năm sau,” Nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ chia sẻ trên báo Lao Động.
12 Vị Hành Khiển Và Phán Quan Theo Năm
- Năm Tý: Chu Vương Hành Khiển, Thiên Ôn Hành Binh chi Thần, Lý Tào Phán Quan.
- Năm Sửu: Triệu Vương Hành Khiển, Tam thập lục phương Hành Binh chi Thần, Khúc Tào Phán Quan.
- Năm Dần: Ngụy Vương Hành Khiển, Mộc Tinh chi Thần, Tiêu Tào Phán Quan.
- Năm Mão: Trịnh Vương Hành Khiển, Thạch Tinh chi Thần, Liêu Tào Phán Quan.
- Năm Thìn: Sở Vương Hành Khiển, Hỏa Tinh chi Thần, Biểu Tào Phán Quan.
- Năm Tỵ: Ngô Vương Hành Khiển, Thiên Hải chi Thần, Hứa Tào Phán Quan.
- Năm Ngọ: Tấn Vương Hành Khiển, Thiên Hao chi Thần, Nhân Tào Phán Quan.
- Năm Mùi: Tống Vương Hành Khiển, Ngũ Đạo chi Thần, Lâm Tào Phán Quan.
- Năm Thân: Tề Vương Hành Khiển, Ngũ Miếu chi Thần, Tống Tào Phán Quan.
- Năm Dậu: Lỗ Vương Hành Khiển, Ngũ Nhạc chi Thần, Cự Tào Phán Quan.
- Năm Tuất: Việt Vương Hành Khiển, Thiên Bá chi Thần, Thành Tào Phán Quan.
- Năm Hợi: Lưu Vương Hành Khiển, Ngũ Ôn chi Thần, Nguyễn Tào Phán Quan.
Vậy năm 2023, quan hành khiển sẽ là Trịnh Vương Hành Khiển, Thạch Tinh chi Thần, Liêu Tào Phán Quan.
Trong các bài văn khấn giao thừa, khi dâng hương ngoài trời, bạn sẽ khấn danh vị của các quan Hành khiển và Phán quan tương ứng với năm đó.
Xem thêm:
- Bài văn cúng Lễ Tất Niên ngày 30 Tết
- Văn khấn cúng dâng sao giải hạn đầu năm
- Văn khấn cúng lễ hóa vàng tiễn tổ tiên ngày Tết
- Cách tỉa chân nhang (hương) chuẩn chỉ, không lo bị “phạm”
