Phật giáo luôn là nguồn cảm hứng và niềm tin vững chắc đối với chúng ta. Mỗi khi thờ cúng một vị Bồ Tát hay Phật tử, chúng ta cần thấu hiểu ý nghĩa Pháp tướng, hình tượng của tôn tượng đó. Trong lòng Phật tử Việt Nam, hình ảnh của Bồ Tát Quan Thế Âm luôn trong hình dạng một người phụ nữ đoan trang, xinh đẹp. Nên có những ý kiến cho rằng Quán Thế Âm Bồ Tát là nam chứ không phải nữ. Vậy thực hư chuyện giới tính của Quán Thế Âm Bồ Tát là thế nào và vì sao lại có những tranh cãi dị thường như vậy?
Ở Trung Quốc và Việt Nam, trong lịch sử và truyền thuyết, Quán Thế Âm Bồ Tát đã từng hiện hóa vào nhiều hình tướng để hóa độ chúng sinh. Nhờ sự tướng đạo đặc biệt, ngài đã chỉ dẫn dân gian quay về đạo đúng và loại bỏ điều xấu xa khỏi cơ thể. Chẳng hạn như hình ảnh Quán Âm Diệu Thiện trong thời vua Vương Trang, Quán Âm cầm giỏ cá thời vua Tôn Huyền nhà Đường, Quán Âm Thị kính thời nhà Minh, và Quán Âm linh thiêng thời nhà Nguyễn. Do niềm tin tôn giáo của các dân tộc vùng Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng, mà hình ảnh của người mẹ hiền, thương yêu và che chở con cái như một tấm lòng bao la, đã trở thành biểu tượng mà quần chúng ngưỡng mộ và tôn thờ. Vậy nên, hầu hết các tượng của Quán Thế Âm Bồ Tát mà chúng ta thường thấy đều có hình dạng là một người phụ nữ. Tuy nhiên, một số ngôi chùa ở miền Bắc Việt Nam và Trung Quốc, lại thờ phụng tượng của Ngài dưới hình dạng là nam.
Điều quan trọng các bạn cần hiểu là Quán Thế Âm Bồ Tát không phải là nhân vật lịch sử bình thường, mà là một vị thần tâm linh có khả năng thay đổi hình tướng. Chư vị Bồ Tát có thể thị hiện ở nhiều hình dạng khác nhau như nam, nữ, già, trẻ, người, thú vật, núi sông… tùy thuộc vào tâm niệm của chúng ta. Ở Trung Quốc, Quán Âm từng được thể hiện dưới dạng nam giới, thậm chí có tượng Quán Âm để râu ở Đôn Hoàng. Nhưng sau đó, vào cuối thế kỷ thứ mười, Quán Âm được vẽ với hình dáng một người phụ nữ mặc áo trắng. Điều này có thể là do sự kết hợp giữa Phật giáo và Lão giáo trong thời kỳ đó. Hoặc có thể là ảnh hưởng từ Mật Tông, trong đó Từ Bi và Trí Tuệ được đại diện bằng hai dạng nam và nữ. Mỗi Bồ Tát hay Phật trong Mật Tông có một vị quyến thuộc nữ. Và vị quyến thuộc của Quán Thế Âm được xem là vị nữ thần áo trắng Đa La và Bạch Y Quán Âm. Từ đó, tượng Quán Thế Âm ở Trung Quốc thường được mặc áo trắng và coi là Bồ Tát giúp phụ nữ hiếm muộn. Trong khi đó, người Tây Tạng thường tượng trưng Quán Thế Âm dưới hình dạng là người nam, biểu trưng cho sức mạnh và oai dũng để trấn áp tà ma, quỷ dữ. Người Tây Tạng tu theo Mật Tông, với lời thần chú và tay bắt ấn quyết, nhằm nhiếp phục tâm tình và phát triển trí huệ. Đến nay, hình tượng của Bồ Tát Quán Thế Âm phụ nữ trở nên quen thuộc ở hầu hết các đền thờ và chùa từ Đông Á.
Phải hiểu rằng, trong văn hóa và tôn giáo, hình dạng của Bồ Tát Quán Thế Âm là một cảm ứng của tình mẫu tử vô bờ bến. Vì vậy, người ta thường gọi Ngài là “Mẹ Quán Âm” và xem Ngài như một vị Phật với tên gọi “Phật Bà Quán Âm”. Chính vì lòng từ bi đó, người Quản Thế Âm luôn bao che và giúp đỡ con người vượt qua khó khăn trong cuộc sống để trở thành người tốt và có ích. Tôn xưng Bồ Tát Quán Thế Âm như một vị Phật cũng là đúng với những gì các kinh điển đã nói về Ngài. Dựa vào “kinh Thiên thủ thiên nhãn vô ngại đại bi tâm Đà la ni”, chúng ta biết rằng trong quá khứ, Ngài đã thành Phật với tên là Chính Pháp Minh Như Lai, nhưng vì lòng từ bi muốn cứu độ chúng sinh, Ngài đã hiện thân thành Bồ Tát.
Như vậy, hình ảnh một người phụ nữ hiền hậu được coi là ước mơ và hi vọng của chúng ta. Quán Thế Âm Bồ Tát không chỉ là một hình tượng thị hiện, mà còn là biểu tượng cho sự từ bi và lòng mẹ yêu thương vô tận. Dù có hình dạng nam hay nữ, Quán Thế Âm vẫn luôn truyền cảm hứng và sự bao dung cho chúng ta trong hành trình tìm kiếm hạnh phúc và an lạc. Hãy tin rằng Quán Thế Âm sẽ luôn ở bên cạnh chúng ta, giúp chúng ta vượt qua mọi trở ngại và trở thành con người tốt.
